Podstawowe pojęcia i skróty w systemach informatycznych dla przedsiębiorstw.

Terminy ułożone alfabetycznie w obrębie wspólnych zagadnień. Pominięto też szczegółowe wyjaśnienia terminów bardziej znanych. Większość z nich jest dobrze znanych przedsiębiorcom i księgowym. Pozostałe można łatwo uzyskać (na przykład we wskazanym glosariuszu). W nawiasach ujęto pełne terminy angielskie od których tworzone są skróty.

Terminy ogólne

Aplikacja (application) - program komputerowy

Architektura aplikacji (architecture): Określenie połączenia elementów systemu i ich funkcje.

Przeglądarka (browser): Program do przeglądania stron internetowych.

Klient/serwer (client/server): Struktura systemów komputerowych, w których aplikacja na komputerze klienta obsługuje interfejs użytkownika, a aplikacja na serwerze zapis i odczyt danych (najczęściej do/z relacyjnej bazy danych).

Baza danych (database): Dane zapisane w standardzie niezależnym od oprogramowania (najczęściej tablic – relacji), wraz z programem ich obsługi (sterownik bazy danych). Dostęp do bazy danych odbywa się przy pomocy zapytań (najczęściej w języku SQL).

DBMS (database management systems) - systemy zarządzania bazami danych.
Oprogramowanie obsługujące dostęp do baz danych (sterownik, interfejsy), kopie danych etc.

GUI (graphical user interface) - graficzny interfejs użytkownika.

Hurtownia danych (data warehouse): baza danych gromadząca dane z różnych systemów dla ich analizy (zobacz BI).

Klasy systemów

ERP (enterprise resource planning) - planowanie zasobów przedsiębiorstwa.
Zaawansowany system informatyczny integrujący księgowość, z planowaniem i kontrolą wszystkich zasobów niezbędnych do przyjęcia, realizacji, wysłania i rozliczenia zamówień od klientów w firmie produkcyjnej, dystrybucyjnej lub usługowej.
 
CRM (customer relationship management) - zarządzanie relacjami z klientami.
Obsługa kontaktów z klientami, marketingu, reklamacji etc.

CMMS (computerized maintenance management systems) - specjalizowane systemy informatyczne przeznaczone do wsparcia szeroko rozumianego Utrzymania Ruchu w firmach produkcyjnych.
 

BI (business intelligence) - inteligencja biznesowa.
Analizy danych dla uzyskania informacji najistotniejszych z punktu widzenia zarządzania. Wyniki mogą być prezentowane graficznie (wykresy) lub w postaci wielowymiarowych tablic (OLAP ).

B2B (business-to-business) – obsługa relacji typu firma – firma.
Aplikacje - najczęściej internetowe, obsługujące współdziałanie kontrahentów.

B2C (business-to-consumer) - obsługa relacji typu firma – konsument.
Aplikacje - najczęściej internetowe, obsługujące klientów końcowych.

GIS (Geographic information system) – system informacji geograficznej.

HIS (Healthcare Information Services) – system informacji o zdrowiu.

HRM (Human Resource Managemen) - Zarządzanie zasobami ludzkimi.

MIS (Management Information System) - system informowania kierownictwa.

PMS (Project Management System) – zarządzanie projektami.

WMS (warehouse management system) - system zarządzania magazynem.

Business intelligence

CPM (Corporate Performance Management, Business Performance Management) – koncepcja zarządzania informacją w przedsiębiorstwie. Użycie zintegrowanych prognoz, raportów, analiz do stworzenia platformy decyzyjnej, która korzysta z jednej, właściwej wersji danych i informacji w firmie. CPM składa się z trzech części: scorecarding (daje odpowiedź na pytanie jak firma działa w chwili obecnej), Business Intelligence (zgłębienie danych i poznanie przyczyn takiego a nie innego wyniku) oraz planowanie (podpowiada jak firma powinna działać)

EAI (Enterprise Application Integration) - koncept dotyczący wewnętrznych technologii w firmie, łączący aplikacje ERP, CRM i podobne oraz inne procesy biznesowe w jeden zintegrowany system

ECR (Efficient Consumer Response) – strategia biznesowa dotycząca dostaw produktów FMCG łącząca więzami partnerskimi firmy handlowe i produkcyjne, a której celem jest lepsza reakcja na potrzeby klienta, z jednoczesnym minimalizowaniem koszów w całym łańcuchu dostaw

EIS (Executive Information System) – system DSS skupiony i przeznaczony dla wyższego szczebla zarządczego, charakteryzuje się zdolnością przedstawienia szerokiego, pełnego obrazu przedsiębiorstwa w sposób bardzo dopasowany do ściśle określonych potrzeb analizy, tak, by pomagać podejmować najważniejsze i kluczowe w firmie decyzje

Eksploracja danych (Data Mining) - proces eksploracji i drążenia danych za pomocą specjalnych narzędzi i technik, którego celem jest odkrywanie niewidocznych dotąd trendów, zależności i powiązań między danymi, umożliwia tworzenie na podstawie tego prognoz

Kostka danych (Data Cube) – wielowymiarowy format danych przystosowany do tworzenia szybkich analiz wykorzystywany w technice

MOLAP (Multidimensional OLAP) – jedna z form OLAP, do prowadzenia analiz wykorzystuje serwer wielowymiarowej bazy danych. W tej architekturze dane muszą być przechowywane wielowymiarowo jeśli mają być analizowane wielowymiarowo. MOLAP może obsługiwać większe kostki niż DOLAP, poza tym kostki mogą być bardzo złożone. Dane transakcyjne są agregowane zanim zostaną przeniesione do struktury wielowymiarowej

OLAP (On-Line Analytical Processing) – kategoria narzędzi komputerowych, zapewniających podejście do analizy danych i raportowania umożliwiające użytkownikowi łatwo wydobyć konkretne dane i spojrzeć na nie z różnych perspektyw, oparte na wielowymiarowej strukturze danych zwanej kostką. Narzędzia OLAP dostarczają informację w przyjazny sposób, dając zsumowane informacje, które następnie można drążyć głębiej

Zrównoważona karta wyników (Balanced Scorecard) – filozofia zarządzania efektywnością opisująca strategię firmy i jej filozofię za pomocą mierzalnych celów i wskaźników dotyczących wszystkich poziomów zarządzania. Zamiast tradycyjnej oceny finansowej, proponuje inne czynniki oceny: innowacyjność, zadowolenie klienta itp.

e-biznes

ASP (application service provider) - dostawca usług aplikacyjnych.
Podmiot wynajmujący oprogramowanie poprzez internet.

Chmura obliczeniowa (cloud computing) – system złożony z elementów udostępnianych przez różnych dostawców (najczęściej zewnętrznych) oraz zasobów dostarczanych w sposób dynamiczny (zależnie od potrzeb).

e-biznes (e-business) - działalność gospodarcza w internecie.

e-marketing – marketing w internecie.

Portal - rozbudowana strona internetowa.
 

SaaS (Software as a Service) - oprogramowanie jako usługa.
Udostępnianie oprogramowania przez internet.

Usługi sieciowe (Web Services) – udostępnianie danych w internecie poprzez standardowe interfejsy (np. SOAP) umożliwiające automatyczną wymianę informacji między aplikacjami.

Rachunkowość

AP (accounts payable) – zobowiązania.

AR (anaccounts receivable) – należności.

COGS (cost of goods sold) - koszt własny sprzedaży.

EAM (enterprise asset management) - zrządzanie aktywami przedsiębiorstwa.

ROI (return on investment) - zwrot z inwestycji.

Logistyka, planowanie zapasów i obsługa zamówień

APS (advanced planning and scheduling) - pol. zaawansowane planowanie i harmonogramowanie): Techniki polegające na analizie i planowaniu procesów logistycznych oraz produkcyjnych w okresach krótkich, średnich i długich. APS posiada każdy program komputerowy stosujący zaawansowane algorytmy matematyczne lub logiczne w celu optymalizacji lub symulacji planowania przy ograniczonej zdolności produkcyjnej, planowania kapitałowego, prognozowania, zarządzania popytem, i innych. Wymienione techniki biorą jednocześnie pod uwagę szereg ograniczeń oraz zasad biznesowych zapewniając planowanie i harmonogramowanie w czasie rzeczywistym, wsparcie decyzji, zarządzanie zdolnością produkcyjną, itd. APS często generuje i ocenia liczne scenariusze. Kierownictwo wybiera wówczas jeden scenariusz do wykorzystania jako "plan ostateczny". Pięć głównych składników systemów APS to: planowanie popytu, planowanie produkcji, harmonogramowanie produkcji, planowanie dystrybucji oraz planowanie transportu.
 
ATP – (avaialble-to-promise) - dostępne do potwierdzenia.
Niezadysponowana część zapasów przedsiębiorstwa lub planowanej produkcji, utrzymywana w harmonogramie głównym, celem potwierdzania i zrealizowania zamówienia od klienta.
 
BOM (bill of material) - struktura materiału.
Lista wszystkich podzespołów, elementów zestawów, części oraz surowców, z których składa się wyrób gotowy, wraz z ilością każdego z elementów niezbędnych do jego wytworzenia.
 
CRP (capacity requirements planning) - planowanie zdolności produkcyjnych.
Funkcja ustalania, mierzenia i dostosowywania limitów oraz poziomów zdolności produkcyjnej. Termin CRP w tym kontekście odnosi się do procesu szczegółowego określania wielkości robocizny oraz zasobów maszynowych wymaganych do wykonania zadań produkcyjnych.

Czas realizacji (lead time): W kontekście logistyki, jest to czas pomiędzy pojawieniem się potrzeby złożenia zamówienia, a otrzymaniem materiałów. Poszczególne elementy czasu realizacji mogą zawierać czas przygotowania zamówienia, czas oczekiwania, czas przetwarzania, czas transportu lub przesunięcia, czas otrzymania i czas kontroli.

CTP (capable-to-promise) - możliwe do potwierdzenia.
Proces potwierdzania zamówień od klientów biorąc pod uwagę dostępne zdolności produkcyjne i zapasy. Proces ten może obejmować wiele zakładów produkcyjnych oraz punktów dystrybucji. Pojęcie to stosuje się, aby określić kiedy nowe zamówienie lub zamówienie nie ujęte w harmonogramie może być zrealizowane. Przy jego określaniu stosuje się model harmonogramowania przy ograniczonej zdolności systemu produkcyjnego w celu określenia, kiedy można zrealizować zamówienie. Uwzględnia wszelkie ograniczenia produkcji, takie jak dostępność zasobów, czas realizacji zamówień na surowce lub części kupowane oraz wymagania dotyczące komponentów lub podzespołów. Powstała w ten sposób data realizacji zamówienia uwzględnia zdolność produkcyjną, aktualne uwarunkowania produkcji oraz przyszłe zamówienia. Celem stosowania jest zredukowanie czasu spędzanego przez planistów produkcji, przyspieszenie realizacji zamówień i dostosowywanie planów z powodu podania niedokładnej daty realizacji zamówienia.
 
Cykl życia produktu (product life cycle): 1) Kolejne etapy, przez które przechodzi nowy produkt, tj. od jego wprowadzenia do sprzedaży, przez jej wzrost, stabilizację, do schyłku. 2) Jest to okres pomiędzy wstępnymi badaniami nad rozwojem produktu, do momentu, gdy jego sprzedaż i obsługa klienta związana z tym produktem jest zakończona. 3) Okres, w którym produkt może być wytwarzany i sprzedawany z zyskiem.
 

ETO (engineer-to-order)- konstruowanie na zamówienie.
Produkty, których specyfikacje klienta wymagają osobnego projektu inżynierskiego, znacznego dostosowania, lub zakupu nowych materiałów. Wynikiem każdego zamówienia jest powstanie osobnego zestawu części, struktury materiałów oraz marszruty (technologii).

Harmonogramowanie wsteczne (back scheduling).
Technika obliczania daty rozpoczęcia i zakończenia realizacji zamówienia. Harmonogram realizacji zamówienia jest obliczany wstecznie począwszy od jego zakończenia, w celu określenia daty rozpoczęcia realizacji zamówienia i/lub zakończenia realizacji każdej operacji nań się składającej.
 
JIT (Just-in-Time) - dokładnie na czas.
Filozofia produkcji oparta na planowanej eliminacji wszystkich strat materiałowych i stałym poprawianiu produktywności. Obejmuje pomyślne wykonanie wszystkich czynności produkcyjnych wymaganych do wytworzenia wyrobu gotowego, od powstania projektu po dostawę, ze wszystkimi etapami przekształcania surowca włącznie.

Masowe dostosowywanie (mass customization): Wytworzenie dużej liczby produktów, o dużej różnorodności tak, aby klient mógł wybrać produkt spośród dużej liczby możliwych wyrobów gotowych, podczas gdy koszt produkcji jest niski ze względu na ich duży wolumen. Przykładem może być zamówienie na komputer osobisty, w którym klient może wyszczególnić prędkość procesora, ilość pamięci, wielkość i prędkość twardego dysku, cechy wymiennych urządzeń pamięciowych oraz wiele innych opcji, gdy komputery osobiste są składane na jednej linii po niskich kosztach.
 
Konfigurator produktu (product configurator): System oparty o reguły, znajdujący zastosowanie w środowiskach: projekt na zamówienie (DTO), konstrukcja na zamówienie (ETO) oraz produkcja na zamówienie (MTO), gdzie istnieją liczne wersje produktu. Konfiguratory produktu dokonują inteligentnego modelowania części lub cech produktu a często tworzą modele rzeczywiste, rysunki, struktury materiału oraz kosztorysy, które można zintegrować z systemami CAD/CAM oraz MRP II, jak również systemami do wprowadzania zamówień sprzedaży.
 
MES (manufacturing execution system) - system zarządzania produkcją.
System komunikacji i informowania obszaru produkcji. Zawiera funkcje takie jak alokacja oraz status zasobów, harmonogramowanie operacyjne/szczegółowe, rozdysponowywanie składników produkcji, kontrola dokumentów, zbieranie i pozyskiwanie danych, zarządzanie zasobami ludzkimi, zarządzanie jakością, zarządzanie procesem, zarządzanie utrzymaniem ruchu, śledzenie zmian oraz pochodzenia produktu, analiza wyników. Może dostarczać informacje zwrotne z obszaru produkcji w czasie rzeczywistym. Łączy się i uzupełnia z systemami ERP.
 
MPS (master production schedule)- główny plan produkcji.
Prognozowany plan produkcji elementów, przypisany do przygotowania głównemu planiście. Jest to zbiór danych związanych z planowaniem, który stanowi trzon planowania zapotrzebowania materiałowego (MRP). Przedstawia on to, co firma planuje produkować, wyrażone w określonych konfiguracjach, ilościach i datach.

MRP (material requirements planning) - planowanie zapotrzebowania materiałowego.
Zbiór technik, wykorzystujących dane ze struktury materiałów, danych zapasów oraz głównego planu produkcji w celu skalkulowania zapotrzebowania materiałowego. Tworzy zapotrzebowanie realizacji zamówień uzupełniających na materiały. Co więcej, zaleca zmianę harmonogramu zamówień otwartych, gdy terminy realizacji i terminy zapotrzebowania nie są zbieżne.

MRP II (manufacturing resource planning) - planowanie zasobów produkcyjnych.
Metoda efektywnego planowania wszystkich zasobów firmy produkcyjnej. Metoda ta zajmuje się planowaniem operacyjnym w jednostkach, planowaniem finansowym i ma zdolności symulacyjne, aby odpowiadać na pytania typu "co jeśli". Składa się z różnorodnych, wzajemnie powiązanych procesów: tworzenie biznes planów, planowanie produkcji (planowanie sprzedaży i planowanie operacyjne), tworzenie głównego planu produkcji, planowanie zapotrzebowania materiałowego, planowanie zdolności produkcyjnych oraz systemy wspomagania zarządzania zdolnościami produkcyjnymi i materiałami. Wyniki tych systemów integrowane są z raportami finansowymi takimi jak biznes plan, zestawienie zakupów, budżet na wysyłki, oraz prognozy zapasów. Planowanie zasobów produkcyjnych jest bezpośrednią pochodną i rozszerzeniem MRP z zamkniętą pętlą.

PDM (product data management) - zarządzanie danymi o produkcie.
System, który kontroluje wszystkie dane związane z produktem, a także związany z nim przebieg pracy w przedsiębiorstwie. Systemy zarządzania danymi o produkcie zastępują procesy "papierowe" oraz przechowywanie informacji w jednym, scentralizowanym banku danych, co umożliwia upoważnionym użytkownikom w firmie dostęp i możliwość uaktualniania bieżących danych o produkcie, zapewniając jednocześnie, że postępują zgodnie z określonymi procedurami. Dostawcy systemów PDM podkreślają podobieństwa pomiędzy nimi a technologią pracy grupowej (ang. groupware) odpowiednią dla szeregu środowisk biznesowych. Oprócz zapewnienia integralności danych, przez stosowanie technologii relacyjnych baz danych, obydwa systemy zawierają aplikacje zarządzające przebiegiem pracy oraz aplikacje internetowe, które ułatwiają współpracę.
 
PLM (product lifecycle management) - zarządzanie cyklem życia produktu.
Proces sterowania produktem od fazy pomysłu do jego wycofania w celu dostarczenia jak największej wartości przedsiębiorstwu oraz jego partnerom handlowym. Aplikacje wspomagające działania biznesowe dzięki PLM, to między innymi nadawanie produktom określonych cech, projektowanie, konstruowanie, zarządzanie procesami produkcyjnymi, zarządzanie danymi o produkcie, zarządzanie ilością produktu.

Poszukiwanie dostawców strategicznych (strategic sourcing): Rozwój i zarządzanie relacjami z dostawcą w celu nabycia towarów i usług w sposób umożliwiający realizację bezpośrednich potrzeb przedsiębiorstwa. Całkowicie łączy się z częścią zarządzania procesem zaopatrzenia.

Produkcja dyskretna (discrete manufacturing): Produkcja jednostkowa takich wyrobów jak np. pojazdy, urządzenia elektryczne lub komputery.

Produkcja masowa (mass production): Produkcja na dużą skalę, charakteryzująca się wyspecjalizowanym sprzętem i siłą roboczą.

Produkcja odchudzona (lean production): Filozofia produkcji kładąca nacisk na minimalizację ilości wszystkich zasobów (włącznie z czasem) wykorzystywanych w różnych działaniach przedsiębiorstwa. Wiąże się z identyfikowaniem i eliminowaniem działań nie tworzących wartości dodanej na etapie projektu, produkcji, zarządzania łańcuchem dostaw oraz obsługi klienta. Producenci stosujący technikę produkcji odchudzonej zatrudniają zespoły wszechstronnie wykwalifikowanych pracowników na wszystkich poziomach organizacji i stosują wysoce elastyczny, coraz bardziej zautomatyzowany sprzęt do wytwarzania określonej liczby produktów o potencjalnie dużej różnorodności. Zawiera zestaw zasad i reguł redukcji kosztów poprzez nieustanne usuwanie odpadów oraz poprzez upraszczanie wszystkich procesów produkcyjnych i wspomagających.

Produkcja potokowa, ciągła (flow manufacturing): Forma organizacji produkcji, w której maszyny i operatorzy obsługują taki sam, zwykle nieprzerwany przepływ materiałów. Operatorzy na ogół wykonują te same czynności dla każdej serii produkcyjnej. Często w/w formę produkcji określa się jako masową. Każdy wyrób gotowy mimo, że różni się specyfikacją materiału, korzysta z tego samego schematu procesu produkcji, a produkcja realizowana jest masowo.
 
Produkcja procesowa (process manufacturing): Produkcja, która tworzy wartość dodaną przez mieszanie, oddzielanie, formowanie i/lub przeprowadzanie reakcji chemicznych. Może być dokonywana w trybie ciągłym lub wsadowym.

ROP (reorder point system) - system punktu składania ponownego zamówienia: Metoda zarządzania zapasami, która powoduje złożenie zamówienia na towar każdorazowo, gdy ilość towaru zmniejszy się do wcześniej określonego poziomu zapasów.

SFA  (sales force automation) - automatyzacja procesu sprzedaży.
Technologia stosowana do zwiększania wydajności i skuteczności sprzedaży przez usprawnianie i przyspieszenie procesów oraz eliminację błędów. Zapewnia pracownikom sprzedaży dostęp do aktualnych informacji dotyczących klientów oraz cen. Eliminuje także błędy związane ze składaniem zamówień.

SRM (supplier relationship management)- zarządzanie relacjami z dostawcami.
Zbiór aplikacji informatycznych, umożliwiających przedsiębiorstwom stworzenie bardziej wszechstronnych wglądów w dane o dostawcach i realizowanych przez nich operacjach. Poszukiwanie dostawców strategicznych (ang. sourcing) oraz zarządzanie wydatkami stanowią istotną części SRM.

SCM (supply chain management) - zarządzanie łańcuchem dostaw.
Projektowanie, planowanie, realizacja, kontrola oraz monitoring czynności należących do łańcucha dostaw w celu tworzenia wartości netto, budowania konkurencyjności, wywierania wpływu na logistykę na świecie, synchronizowania popytu i podaży oraz globalnych pomiarów wyników.

SCP (supply chain planning) - planowanie łańcucha dostaw.
Określenie zbioru zasad i procedur, które rządzą działaniami łańcucha dostaw. Na planowanie składa się określanie kanałów marketingowych, promocji, odpowiednich ilości i rozłożenia w czasie, zasad dotyczących zapasów i ich uzupełniania oraz polityki produkcji. Planowanie ustala parametry, w ramach których działać będzie łańcuch dostaw.

SCE (supply chain execution) - realizacja w łańcuchu dostaw.
Aplikacje informatyczne zorientowane na realizację, dla skutecznego nabywania i dostarczania towarów i usług w ramach łańcucha dostaw. Składają się na nie systemy produkcyjne, magazynowe, systemy realizacji transportu oraz zapewniające przejrzystość łańcucha dostaw.

SCIV (supply chain inventory visibility) - przejrzystość łańcucha dostaw zapasów.
Aplikacje informatyczne pozwalające śledzić wydarzenia mające miejsce w łańcuchu dostaw. Systemy te śledzą zapasy globalnie na poziomie pojedynczej jednostki zapasu i informują użytkownika o istotnych odchyleniach od planów. Firmy uzyskują realistyczne dane szacunkowe o terminach przybycia materiału.
 
WIP (work in process) - produkcja w toku.
Wyrób lub wyroby na różnych etapach realizacji ze wszystkimi materiałami, od surowców przeznaczonych do wstępnego przetworzenia, po całkowicie przetworzone materiały czekające na odbiór końcowy oraz przyjęcie na stan wyrobów gotowych. Wiele systemów księgowych obejmuje również wartość zapasów produktów wstępnie przetworzonych oraz komponentów.
 
Wprowadzanie zamówień (order entry): Proces specyfikacji potrzeb klienta i przyjmowania zamówień zgodnie z terminologią używaną przez producenta lub dystrybutora. Zamówienie powinno być oparte o linię rezerw dostępnych do potwierdzenia (ATP) w głównym planie produkcji. Może to polegać na stworzeniu dokumentów wysyłkowych dla wyrobów gotowych w środowisku MTS (produkcji na magazyn), lub może być bardziej skomplikowaną serią czynności, z pracami projektowymi dla produktów tworzonych na zamówienie (MTO) włącznie.

Inżynieria oprogramowania

API (application programming interface) - interfejs programowania aplikacji.
Udostępniany przez twórców oprogramowania zestaw interfejsów (protokołów) i wzorców do budowy rozszerzeń i komunikowania się między aplikacjami.

CASE (computer-assisted software engineering) - tworzenie oprogramowania wspomagane komputerowo.
Wykorzystanie programów wspierających proces projektowania aplikacji (na przykład edytory graficznych opisów typu UML, edytory struktur baz danych, generatory kodu).

4GL (fourth-generation language) - język czwartej generacji.
Język programowania pozwalający opisywać strukturę (co) a nie tylko algorytmy (jak). Często jego gramatyka jest wzorowana na języku angielskim.

Źródła:

• Część dotyczącą logistyki i systemów ERP oparto na opracowaniu „Glosariusz terminologii związanej z aplikacjami informatycznymi dla przedsiębiorstw

  [http://www.aldea.pl/go.live.php/PL-H28/publikacje/40/glosariusz-terminologii-zwiazanej-z-aplikacjami-informatycznymi-dla-przedsiebiorstw.html].
• Część haseł dotyczących BI zaczerpnięto ze strony http://accre.pl/index.php?dictionary/all.
• Dla wybranych terminów podano linki do szerszego opisu w internecie.