Przesłanki podejmowania decyzji gospodarczych

Zysk = nagroda za poniesione ryzyko

Celem działania przedsiębiorstwa jest maksymalizacja jego wartości. Podstawą wzrostu jest oczywiście generowany zysk. Jednak maksymalizacja zysku nie powinna być wyłącznym celem podejmowanych decyzji gospodarczych. Z każdą taką decyzją jest związane pewne ryzyko. Zazwyczaj przyjmuje się, że związek między efektywnością (stopą zwrotu kapitału) a ryzykiem jest liniowy (liniowy model stopy zwrotu). Oznacza to, że większemu ryzyku odpowiada oczekiwanie proporcjonalnie większych efektów. Racjonalne zarządzanie wiąże się z maksymalizacją dochodów przy akceptowalnym stopniu ryzyka.

Stopę zwrotu przedstawia się w postaci zależności:

r = rf +  ( rm - rf )

gdzie:

r - stopa zwrotu (zysk / kapitał)
 - współczynnik ryzyka inwestowania w danej branży
rm - średnia rynkowa stopa zwrotu
rf - stopa zwrotu dla aktywów bez ryzyka (obligacje państwowe)

Obecny kryzys sprawił, że powyższy model został podważony. Financial Times w artykule redakcyjnym z 25 października 2011 porównuje koszt pozyskania kapitału przez przedsiębiorstwa z oprocentowaniem obligacji państwowych. Okazuje się, że dla państw pogrążonych w kryzysie jest on wyższy! Z drugiej strony Niemcy zaczęły sprzedawać obligacje z ujemnym oprocentowaniem i chętnych nie brakuje! Jest to przykład na gotowość ponoszenia kosztów celem zmniejszenia ryzyka.

Decyzje inwestycyjne i finansowe

Każda decyzja wpływa na zmianę struktury aktywów lub pasywów przedsiębiorstwa. Zmiana aktywów wynika ze strategii inwestowania. Dlatego decyzje prowadzące do zmiany aktywów nazywamy decyzjami inwestycyjnymi. Natomiast decyzje prowadzące do zmiany struktury pasywów, czyli wybór sposobu finansowania inwestycji, nazywamy decyzjami finansowymi.

Decyzje inwestycyjne są istotniejsze od decyzji finansowych, które powinny być w stosunku do nich wtórne. Po ustaleniu strategii inwestowania powinno się dokonać wyboru źródeł finansowania (gdy mamy problemy ze zdobyciem kapitału, decyzje finansowe bardziej zyskują na znaczeniu).

Z decyzjami inwestycyjnymi związane są następujące rodzaje ryzyka:

ryzyko projektu - związane z trafnością wyboru projektu
ryzyko firmy - związane realizacją przyjętych projektów
ryzyko właścicieli (systematyczne) - możliwość blokowania nowych inwestycji przez właścicieli dążących do minimalizacji ryzyka .

Ryzyko firmy wiąże się głównie z trafnością oceny warunków realizacji. Przykładami tego rodzaju ryzyka mogą być:

• nietrafna prognoza sprzedaży powoduje wzrost zapasów absorbujący kapitał;
• błędna ocena kosztów wytworzenia powoduje zaniżenie cen;
• wydłużenie odbiorcom terminów płatności w celu 'pobudzenia' sprzedaży, grozi utratą płynności finansowej;
• minimalizacja zapasów (a więc również zaangażowanego w nie kapitału) niesie z sobą ryzyko pojawienia się trudności z zaopatrzeniem.

Z decyzjami finansowymi, (wyborem struktury kapitału) związane jest ryzyko finansowe. Jest ono zazwyczaj mierzone jako stosunek kapitału obcego do kapitału własnego.

Dyskonto - metoda uwzględnienia czasu

Jednym z istotnych czynników, który musi być uwzględniany przy podejmowaniu decyzji gospodarczych (zwłaszcza w warunkach wysokiej inflacji) jest czas. Określona wartość kapitału jest warta więcej dziś niż w przyszłości. Dlatego planując przyszłe zyski musimy uwzględnić zależny od oprocentowania współczynnik dyskonta.

B = A / ( 1 / (1+K)t)

gdzie:

A - wartość przyszła
B - wartość bieżąca
K - stopa procentowa
t - lata
1 / (1+K)t - współczynnik dyskontujący

Przykład:

Inwestujemy 100 tys. zł na dwa lata i planujemy uzyskać 30 % zysku (tj. 30tys). Przy stopie procentowej 20% otrzymujemy współczynnik dyskontujący ~0,7. Realnie zyskujemy więc jedynie 21%.

W oparciu o metodę dyskonta możemy ocenić opłacalność inwestycji. W tym celu wylicza się Wartość Bieżącą Netto (ang. Net Present Value):

gdzie:

Xt - przepływy pieniężne netto związane z bieżącym funkcjonowaniem przedsięwzięcia (bez nakładów inwestycyjnych), w kolejnych latach
It - nakłady inwestycyjne w kolejnych latach
K - pożądana stopa zwrotu (lub stopa dyskontowa)
n - okres eksploatacji projektu w latach

Jeśli całość nakładów inwestycyjnych została poniesiona w pierwszym roku, powyższy wzór przyjmuje postać:

gdzie:

I - koszt inwestycji.

Jeśli wartość bieżąca netto (NVP) inwestycji jest dodatnia, przedsięwzięcie jest opłacalne i powinno zostać przyjęte do realizacji.

Przepływy pieniężne netto wylicza się jako różnicę między wielkością wpływów i wielkością wydatków. Jeśli uwzględnimy w obliczeniach wartość przepływów razem z nakładami inwestycyjnymi, otrzymamy prostszą postać wzoru:

gdzie:

CO(t)=(1+K)t - współczynnik dyskontujący

NCV(t) - przepływy pieniężne netto

Ze względu na trudności z oszacowaniem przepływów pieniężnych stosuje się również inne metody oceny inwestycji. Najbardziej popularną jest analiza czasu zwrotu. Czas zwrotu jest to czas niezbędny na odzyskanie początkowych nakładów (im krótszy tym korzystniejsza jest inwestycja). Do wyliczenia tego czasu można stosować wartość przepływów pieniężnych netto. Jeśli przy ich wyliczaniu uwzględnimy nakłady inwestycyjne, czas zwrotu jest czasem, po którym suma przepływów wynosi zero.

Gdy przepływy wyliczymy bez uwzględnienia początkowych nakładów, otrzymamy zależność:

W obu przypadkach zwrot nakładów uzyskamy po t latach.

Jak widać, metoda ta nie uwzględnia współczynnika dyskontującego. Jest to znaczne uproszczenie, dlatego powinna ona być stosowana jedynie do wstępnej oceny przedsięwzięcia.

Czas zwrotu można wyliczać również w oparciu o nadwyżki finansowe (zysk netto + amortyzacja).